جشن بزرگ هیرومبا (جشن سده ی بهاره و بومی شریف آباد)

جشن بزرگ هیرومبا (جشن سده ی بهاره و بومی شریف آباد)


 

جشن زیبا و تماشایی هیرومبا یکی از آداب و رسوم کهن و باستانی محله شربف آباد اردکان یزد می باشدکه هر ساله در روز ۲۶ فروردین ماه برگزار می شود و قدمت چند ساله دارد.

در اینجا ذکر  این نکته قابل توجه می باشد که فلسفه بر گزاری این جشن در اصل  بر اساس گاهشماری زرتشتی بدون کبیسه می باشدو  این مراسم  درسالهای پیش در روز ۲۶ آذرماه از تقویم گاهشماری برگزارمی شدکه برابر با یکی از روزهای هفته آخر فروردین ماه تقویم  می باشد. دلیل برگزاری این جشن در ۲۶ آذر ماه از تقـویم گاهشماری قدیم بدان علت بود که این جشن دقیقا" در ۱۰۰ روز مانده به سال جدید برگزار می شد. در واقع این جشن بیانگر جشن سده دیگری بود با این تفاوت که : (۱ این جشن تنها توسط اهالی زرتشتی نشین شریف آباد برگزار می شد در صورتیکه جشن سده توسط تمامی زرتشتیان ایران و در هر محله به صورت مجزا به مرحله اجراء در می آمد.(۲ جشن بزرگ هیرومبا در ۱۰۰روز مانده به سال جدید برگزار می شد(۲۶ آذرماه) در صورتیکه جشن سده در روز 10 بهمن(۵۰ روز و ۵۰ شب مانده به سال جدید که در مجموع برابر با ۱۰۰شبانه روز می باشد) برگزار می گردید. ولی در حدودچند سال پیش به دلیل اینکه روز ۲۶ آذرماه(از تقویم گاهشماری قدیم)دقیقا" برابر باروز 26 فروردین ماه(از تقویم گاهشماری جدید) گردیدبراساس توافق نظری که در بین برگزار کنندگان مراسم هیرومبا و اهالی شریف آباد به عمل آمد قرار بر این شد که این مراسم از این به بعد درروز 26فروردین ماه(از تقویم گاهشماری جدید) برگزار گردد.

کما اینکه این مراسم تاکنون نیز به همین صورت ادامه یافته است.و اما در اینجالازم  است که به چگونگی مراسم زیبا و به یاد ماندنی هیرومبا نیزاشاره شود. نحوه اجرای مراسم هیرومبا بدین صورت می باشد که اهالی زرتشتی نشین شریف آباد در بعد از ظهر روز پیش از این جشن بزرگ(۲۵ فروردین ماه) به سوی پیر هریشت رهسپار می شوند. پیر هریشت یکی از زیارتگاههای مقدس و مهم زرتشتیان می باشد که در۱۷ کیلومتری شمال شهر اردکان قرار گرفته است.). در اینجا لازم به ذکر است که هر ساله جمع بسیاری از زرتشتیان که نذر و نیاز(آرزو) دارند و یا به آرزوی دلشان رسیده اند با پای  پیاده به سوی  زیارت پیر مقدس هریشت می شتابند.
 اهالی شریف آباد و برگزار کنندگان مراسم بزرگ هیرومبا هنگامیکه وارد پیر هریشت شدند در ابتدا به زیارت پیر پرداخته وسپس  به سوی خیله هیرومبا رفته تا به تهیه وتدارک غذای روز جشن بپردازند.البته هنگامیکه پاسی ازشب گذشت جوانان زرتشتی  در خیله های پیر هریشت به جشن و  رقص و پایکوبی می  پردازند.و اما  در این هنگام مسوولین برگزار کنندگان هیرومبا درحال تهیه  و تدارک دیدن غذا  برای روز بعد می باشند.

 البته ذکر این نکته نیز ضروری می باشد که بسیاری از زنان شریف آبادی و جوانان زرتشتی نیز از  این کمک و یاری به همکیشان خود بی نصیب نمی مانند. و اما در سپیده دم روز بعد تعداد زیادی از مردان و جوانان زرتشتی جهت تهیه هیزم جشن هیرومبا ( که در زبان دری زرتشتی< غیزل > نامیده میشود.) به سمت بیابان پیرامون پیر هریشت رهسپار می گردند. در این هنگام تعدادی از زنان زرتشتی در داخل  خیله ها به  تهیه و تدارک دیدن  سیروگ (نوعی نان زرتشتی که در داخل روغن تهیه می شود.) می پردازند و بر روی آن شکر و مغز پسته می پاشند تا همکیشان  عزیز زرتشتی که شب را در پیر هریشت سپری کرده اند همراه با شیر و  چایی (را که مردان برگزار کننده هیرومبا تهیه نموده اند.) برای صبحانه نوش جان فرمایند.

 در اینجا لازم به ذکراست که بخشی از این  صبحانه  که تدارک دیده شده است را برای صرف افرادی را که برای تهیه هیزم به سمت بیابان پیرامون پیرهریشت رهسپار شده اند(در زبان دری زرتشتی شریف آبادی به این افراد <وچگون غیزلی> گفته می شود.) می فرستند. پس از آنکه کارتهیه هیزم آتش جشن بزرگ هیرومبا به پایان رسید وچگون غیزلی به سمت پیر هریشت بر می گردند.

 در اینجا ذکر این نکته نیزضروری می باشد که همچنین در هنگام سپیده دم  تعدادی از مردان برگزار کننده جشن هیرومبا به سمت محل قربانی نمودن گوسفندان (این گوسفندان را تعدادی از همکیشان خیراندیش زرتشتی جهت مراسم هیرومبا نذر نموده اند) رفته و گوسفندان مزبور را  در جایگاه ویژه ای سر می برند.

 سپس تعدادی از برگزار کنندگان جشن اعضای مختلف گوسفندان را به خیله هیرومبا برده ودر نهایت برگزار کنندگان جشن هیرومبا به کمک جوانان زرتشتی ناهار روز جشن را که شامل کلیه وآبگوشت می باشد را تهیه و تدارک می بینند.( کلیه یک غذای خوشمزه و اصیل شریف آبادی می باشد که از پختن اعضای مختلف گوسفند از قبیل: گوشت ,  جگر ,  دل  , قلوه و سیب زمینی وپیاز بدست می آید.). در اینجا پس از آنکه ناهار(کلیه) آماده شد به همت برگزارکنندگان مراسم هیرومبا و با کمک و یاری جوانان زرتشتی ناهار مزبوردر بین همکیشان توزیع می شود. (در اینجا ذکر این نکته نیز ضروری می باشد که بسیاری از همکیشان زرتشتی در طول مدتی که در زیارتگاه پیر هریشت به سر می برند به صورت مکرر به پابوس وزیارت این پیر مقدس رفته  نماز نیایش روزانه خود را به جای می آورند.).

 مدتی پس از صرف ناهار مراسم چوب زنی آغاز می گردد. در ابتدا تعدادی از برگزار کنندگان مراسم هیرومبا(که یکی از آنها چوبی در دست داشته و دیگری چادر بزرگی به کمر بسته) به همراه تعداد زیادی از زنان شریف آبادی (که یکی از آنها عربونه زنان می باشد) وتعداد بسیاری از دختران و پسران جوان زرتشتی(که همگی یکسره و به صورت مداوم فریاد  هابیرو هابیرو شاباش شاباش سر می دهند) به سمت خیله های پیر هریشت روی می آورند تا مراسم چوب زنی انجام شود. فلسفه اجراء مراسم چوب زنی بدین صورت می باشد که زوجهای جوانیکه تازه نامزد شده اند و یا به تازگی ازدواج نموده اند ویا تازه صاحب فرزند شده اند  و یا جوانان زرتشتی  که برای اولین بار در مراسم غیزل چینی شرکت کرده اند بایستی در مراسم چوب زنی سهیم باشند.

بدین صورت که هر یک از خانواده های زرتشتی که دارای شرایط ذکر شده می باشند مر د تازه داماد شده  آن خانواده و سپس  پدر زن فرد تازه داماد شده  توسط تعدادی از برگزار کنندگان مراسم هیرومبا و جوانان زرتشتی بر سر دست برده شده  و توسط مرد چوب به دست سه ضربه بر باسن فرد بالا برده شده زده می شود.در اینجا لازم به ذکر است فریاد هابیرو هابیرو شاباش شاباش مرتبا به گوش می رسد.سپس توسط مادر زن فرد تازه داماد شده پیشکشی ازقبیل :کله قند و یا جعبه نقل وشیرینی و یا آبلیمو  و گلاب به فرد چادر به کمر بسته(انبار دار) داده می شود تا پس از اتمام مراسم چوب زنی توسط افراد برگزار کننده مراسم هیرومبا شربت خوشمزه ای فراهم شده  تا از  همکیشان عزیز به همراه شیرینی پذیرایی گردد.

 در اینجا باید به این نکته نیز اشاره شود که در چند سال اخیر دادن وجه نقد به عنوان پیشکش نیز مرسوم گردیده است.در اینجا ذکر این نکته نیز ضروری می باشد که این مراسم به همین صورت ادامه یافته وهنگامیکه مراسم چوب زنی در یک خیله به اتمام رسید همکیشان عزیز زرتشتی به خیله مجاور رفته واین مراسم تا تمام شدن مراسم چوب زنی دنبال می شود.پس از پایان مراسم چوب زنی همه همکیشان  به سمت سالن تازه بنیاد شده (توسط یکی از خیر اندیشان زرتشتی)پیر هریشت رهسپار می شوند. پس از اینکه همه همکیشان در سالن بزرگ و زیبای پیر هریشت گرد آمدند مراسم توسط سخنرانی یکی از افراد برگزار کننده هیرومبا آغاز می شود.

 در ابتدا فرد سخنران در رابطه با تاریخچه پیدایش جشن  بزرگ هیرومبا مطالبی را بیان می کند.سپس اسامی خیر اندیشان وهمکیشانی  را که به هر صورت وسایل و لوازم ضروری را به عنوان نذورات تقدیم  پیر هریشت نموده اند(از قبیل:گوسفند, اجاق گاز, بشقاب , قاشق , کاسه ,لیوان ,.....)با ذکر نام وسایل پیشکش شده توسط فرد سخنران بیان می گردد.

در ادامه از رییس انجمن زرتشتیان  شریف آباد دعوت می شود تا در رابطه با فعالیتهای صورت گرفته این انجمن در یک سال گذشته(در زمینه های گوناگون) مطالبی را بیان نمایند.(شایان ذکر است انجمن زرتشتیان شریف آباد یکی از انجمن های بسیار فعال زرتشتیان در داخل ایران  بوده و می باشد که  مسوولیت تولیت وسرپرستی سه زیاتگاه بزرگ زرتشتیان که شامل پیر سبز, پیر هریشت و پیر پارس بانو می باشدرا دارا می باشد.).در اینجا لازم به ذکر است  در حین سخنرانی از همکیشان عزیز با شربت و شیرینی پذیرایی می گردد.

 در ادامه تعدادی از زنان زرتشتی که دارای آواز خوش و زیبایی می باشند با صدای گرم و  دلنشین خود به محفل گرد آمده طراوت و شادابی خاصی می بخشند.مراسم در اینجا کم کم به پایان خود نزدیک شده و همکیشان زرتشتی خود را برای صرف آبگوشت(که شامل شوربا و گوشت می باشد)آماده می سازند.(در اینجا ذکر این نکته لازم و ضروری می باشد که در حدود  دو-سه سال پیش مراسم هیرومبا در خیله هیرومبا بر گزار می شد.ولی با همت خیر یکی از خیر اندیشان ونیکوکاران جامعه زرتشتی یک سالن بسیار بزرگ در پیر هریشت ساخته شده و  به بهره برداری رسید و اکنون دو-سه سالی است که مراسم هیرومبا در این سالن بزرگ برگزار می گردد.).پس از صرف آبگوشت همکیشان زرتشتی  برای آخرین بار به زیارت این پیر مقدس رفته ودر واقع از پیر هریشت اجازه و رخصت می طلبند.
سپس کم کم همکیشان زرتشتی خود را برای رهسپار شدن به شریف آباد(آردکان) آماده می سازند تا در مراسم جشن هیرومبا که در آتشکده شریف اباد برگزار می شود شرکت و همکاری نمایند.در اینجا لازم به ذکر است که چند نفر از همکیشان زرتشتی که دارای وانت می باشند کپه های غیزل جمع شده را بار وانت می نمایند تا به آتشکده شریف آباد منتقل نموده وادامه مراسم جشن هیرومبا را برگزار نمایند.

 پس از آنکه کپه های غیزل به شریف آباد ودر نهایت به محوطه باز آتشکده منتقل یافتند و همکیشان زرتشتی وارد محوطه شدند مراسم جشن هیرومبا آغاز می شود.در ابتدا مردان وجوانان زرتشتی  یک حلقه بزرگ را به صورت ایستاده  تشکیل داده وسپس موبد با لباس یکدست سفید برتن  و  مجمر آتشدان در دست  در کنار فردیکه مسوول خدا بیامرز دادن می باشد می ایستد.سپس فرد یکه مسوول خواندن اسامی درگذشتگان زرتشتی شریف آبادی می باشدبا نام و یاد اهورا مزدای پاک شروع به خواندن اسامی درگذشتگان شریف آبادی می کند که در چند  دهه اخیر خدا بیامرز شده اند.در اینجا لازم به ذکر است پس از هر بار که اسم یک فرد در گذشته توسط مسوول خدا بیامرز دادن گفته شده دو خدا بیامرزی داده می شود با اشاره دست فردیکه دقیقا در مرکز دایره تشکیل شده از مردان و جوانان زرتشتی قرار گرفته نیمی از مردان وجوانان زرتشتی به نشانه احترام خم شده و با صدای بلند فریاد هیرومبا سر می دهند.

 باذکر نام یکی دیگر از درگذشتگان و  خدا بیامرزی دادن توسط مسوول خدا بیامرزی دادن با اشاره دست فرد قرار گرفته در مرکز حلقه تشکیل شده از مردان وجوانان زرتشتی نیم دیگر مردان و  جوانان زرتشتی که به صورت ایستاده قرار گرفته اند  به نشانه احترام خم شده و فریاد هیرومبا سر می دهند.در اینجا باید به این نکته اشاره شود هنگامیکه مسوول خدابیامرزی دادن با نام ویاد اهورا مزدای پاک خدا بیامرزی دادن را شروع می کند در ابتدا به روان پاک اشوزرتشت مهر اسپنتمان , زن و فرزندانش وهمچنین پیروان نیکش درود فرستاده وسپس به ترتیب شروع به خدا بیامرزی دادن به شخصیت های بزرگ ایران باستان(که بیشتر این اسامی از شاهنامه فردوسی گرفته شده است) , خیر اندیشان و بزرگان در گذشته زرتشتی و در نهایت درگذشتگان زرتشتی(که اهل شریف آباد می باشند) که در چند دهه اخیر خدا بیامرز شده اند می نماید.

در پایان مراسم خدا بیامرزی دادن و هیرومبا گفتن با بیان جملاتی به زبان فارسی دری زرتشتی توسط مسوول خدا بیامرزی دادن وگفتن هیرومبای دسته جمعی پایان می پذیرد.(در اینجا ذکر این نکته نیز جالب توجه می باشد که در سالهای پیشین مسوول خدا بیامرزی دادن شادروان کیخسرو لاوری  تقریبا اسامی  تما می افرادی را که در چند دهه پیش در شریف آباد  خدابیامرز شده بودند را به صورت شفاهی واز بربیان می نمودند که در حدود دو-سه سال پیش  به رحمت ایزدی پیوستند. ).

 سپس موبد با مجمر آتش در دست به سمت کپه غیزل  فراهم شده رفته وبا مجمر آتش به دور کپه غیزل گشته و چند نقطه از کپه غیزل را با آتش روشن می نماید. پس از مدتی کل غیزل فراهم شده مشتعل شده وزبانه های بزرگ آتش هیرومبا در هوا زبانه می کشد. در این هنگام نیز همکیشان زرتشتی به تماشای آتش هیرومبا می پردازند و پس از پایان آتش افروزی به منازل خود می روند.(در اینجا ذکر این نکته نیز ضروری می باشد که مراسم خدا بیامرزی دادن و هیرومبا گفتن نیم ساعت قبل از غروب آفتاب صورت گرفته و آتش افروزی در هنگام غروب آفتاب انجام می شود.).واما در بعد از ظهر روز بعد و کمی پس از تاریک شدن هوا مردان وجوانان زرتشتی در روبروی درب مهر شاه مهر ایزد شریف آباد گرد هم آمده وپس از مدتی به دو دسته تقسیم شده تا مراسم خدا بیامرزی دادن وهیرومبا گفتن را در درب منازل شریف آباد اجراءنمایند.

 هر یک از این دسته ها به سرپرستی یک نفر به سمت محله های بالا و پایین شریف آباد رهسپار می گردند.در ابتدا فردی که مسوول خدا بیامرزی دادن است با یک سری برگه های کاغذ در یک دست (که شامل افراد در گذشته زرتشتی  هر خانه به صورت مجزا و جداگانه می باشد)و چراغ قوه در دست دیگر به سمت اولین خانه می رود ودر پی ایشان همکیشان زرتشتی روانه می گردند. هنگامیکه مسوول خدا بیامرزی دادن وهمکیشان زرتشتی به درب اولین منزل رسیدند مسوول خدا بیامرزی دادن با نام و یاد خداوند جان وخرد مراسم را آغاز می نماید.

در اینجا نیز در ابتدا اسامی در گذشتگان خانه مزبور به صورت تک به تک توسط مسوول خدا بیامرزی دادن گفته شده وخدا بیامرزی داده می شود و سپس در هر بار فریاد هیرومبا توسط همکیشان شریف آبادی سر داده می شود.در پایان نیز مسوول خدابیامرزی دادن با بیان یک سری جملات که به زبان فارسی دری زرتشتی می باشد و  هیرومباگویی مکرر توسط همکیشان زرتشتی مراسم خدابیامرزی دادن وهیرومبا گویی مربوط به اولین خانه پایان می پذیرد. در اینجا هنگامیکه صاحب خانه فریاد هیرومبا را می شنود با ظرف پر از آجیل(که از قبل فراهم نموده است)به سمت درب خانه رفته وپس از تمام شدن خدا بیامرزی دادن وهیرومباگفتن درب را باز نموده و ظرف پر از آجیل را به انباردار(که چادر بزرگی به دور کمر خود بسته است) تحویل داده وانباردار ظرف پر از آجیل را در داخل چادری که به دور کمر بسته است ریخته و ظرف آن را تحویل صاحب خانه می دهد.این مراسم به همین ترتیب ادامه پیدا می کند.هنگامی که مراسم  خدابیامرزی دادن وهیرومبا گفتن در درب تمام منازل شریف آباد انجام گردید همه مردان و جوانان  شریف آبادی در یک جا جمع شده و آجیل های جمع آوری شده از دو محله بالا و پایین شریف آباد با یکدیگر مخلوط شده و در بین همکیشان تقسیم می گردد.پس از مدتی گفتگو با یکدیگر همکیشان زرتشتی به  سمت منازل خود رهسپار می گردند.

مراسم  هیرومبا در بعد از ظهر روز بعد نیز دقیقا  به همین صورت انجام می گیرد.(در اینجا ذکر این نکته نیز ضروری می باشد که ممکن است مراسم پخش آجیل در یکی از خانه های زرتشتی  انجام شود که یکی از اعضای خانواده مزبور در مراسم چوب زنی در پیر هریشت  سهیم شده باشد.).دراینجا از همکیشان زرتشتی نیز با شربت وشیرینی پذیرایی می گردد.واما در شب سوم مراسم هیرومبا نیز به همین صورت انجام یافته با این تفاوت که  پس از پایان مراسم خدا بیامرزی دادن  و هیرومبا گویی همه همکیشان شریف آبادی (زن ومرد , دختر و پسر) در سالن آتشکده شریف آباد گرد هم می آیند.در ابتدا مردان و جوانان زرتشتی یک حلقه منسجم و به صورت ایستاده وار را تشکیل داده ومراسم خدا بیامرزی دادن و هیرومباگویی آغاز می گردد.(در اینجا بایستی به این نکته نیز اشاره شود که مراسم هیرومبا اجراءشده در شب سوم دقیقا مانند مراسم خدا بیامرزی دادن و هیرومباگویی در روز آتش افروزی می باشد با این تفاوت که در شب سوم در واقع  موبد شریف آباد  به روان پاک در گذشتگان درود فرستاده و خدابیامرزی می دهد.).

پس از پایان مراسم خدا بیامرزی دادن وهیرومباگویی توسط موبد , مردان و جوانان زرتشتی از همکیشان شریف آبادی با شربت وشیرینی پذیرایی می گردد.سپس یکی از برگزار کنندگان مراسم هیرومبا در رابطه با این جشن بزرگ و ویژگیهای آن و..... مطالبی را بیان می نماید.در ادامه نیز رییس انجمن زرتشتیان شریف آباد در رابطه با فعالیت های انجمن در سال   گذشته وهمچنین نکاتی در رابطه با جشن هیرومبا و.... مطالبی را بیان می نمایند.این مراسم با آواز خوانی تعدادی از زنان خوش صدای شریف آبادی  و عربونه زنی و برنامه های شاد وجالب  دنبال می شود. در انتها نیز آجیل جمع آوری شده در بین همکیشان زرتشتی توزیع  میشود .پس از مدتی نیز همکیشان شریف آبادی به سمت خانه های خود رهسپار می گردند.بدین ترتیب مراسم هیرومبا نیز پایان می پذیرد.