سوشیانت

از کسانی شویم که زندگانی را تازه می سازند ومردم را به سوی راستی وپارسایی رهنمایی می کنند

سوشیانت

از کسانی شویم که زندگانی را تازه می سازند ومردم را به سوی راستی وپارسایی رهنمایی می کنند

آتش و اتشکده

پیدایش آتش
در اسطوره ایرانی هوشنگ پیشدادی، کاشف آتش است. روزی هوشنگ از شهر بیرون رفت، ماری دید و به او سنگی پرت کرد، مار فرار کرد اما از خوردن دو سنگ جرقه ای و آتشی پدید آمد، هوشنگ آن فروغ را هدیه ایزدی دانست و جشنی گرفت و آن را سده نام گذاشت. در دیگر اسطوره ایرانی آتش هفتمین آفرینش مادی هرمز است.
در اسطوره های یونانی می*خوانیم پس از آن که زئوس خدای خدایان از جنگ بزرگ فارغ شد و بر سریر خدایی نشست پرومتئوس(پرومته) را فراخواند و به او گفت که از گل رس کالبد انسان را به شکل جاودانان بسازد تا او در آن روح بدمد. پس از اجرای فرمان، زئوس، پرومتئوس را بر آن داشت که چیزهای لازم را به انسان بیاموزد مگر آتش که مخصوص جاودانان است. پرومته همه فنون و صنعت ها را به انسان آموخت و نخواست که انسان بازیچه خدایان باشد پس هنگامی که هلیوس خدای آفتاب می رفت تا ارابه خورشید را به مغرب کشد پرومتئوس کنار دروازه غرب پنهان شد و همین که هلیوس خواست از آن جا رد شود ساقه ی رازیانه ای را به زیر چرخ زرین ارابه او مالید تا ساقه آتش گرفت و آن را به انسان داد.
انسان بدوی پس از دست یابی به آتش، آن را در شمار پرستیدنی های خود به شمار آورد. آتش برای انسان اولیه کاربرد دفاعی داشت و بعد برای طبخ غذا مورد استفاده قرار گرفت.

پیدایش آتش به روایت شاهنامه فردوسی
یکی روز شاه جهان سوی کوه /گذر کرد با چند کس هم گروه/ پدید آمد از دور چیزی دراز/ سیه رنگ و تیره تن و تیزتاز دو چشم/ از بر سر چو دو چشمه خون/ ز دود دهانش جهان تیرگون/ نگه کرد هوشنگ با هوش و سنگ/ گرفتش یکی سنگ و شد تیزچنگ/ به زور کیانی رهانید دست/ جهان سوز مار از جهان جوی جست/ برآمد به سنگ گران سنگ خرد/ همان و همین سنگ بشکست گرد/ فروغی پدید آمد از هر دو سنگ/ دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ/ نشد مار کشته ولیکن ز راز/ ازین طبع سنگ آتش آمد فراز/ جهان دار پیش جهان آفرین/ نیایش همی کرد و خواند آفرین/ که او را فروغی چنین هدیه داد/ همین آتش آن گاه قبله نهاد/ بگفتا فروغیست این ایزدی/ پرستید باید اگر بخردی/ شب آمد برافروخت آتش چو کوه/ همان شاه در گرد او با گروه/ یکی جشن کرد آن شب و باده خورد/ سده نام آن جشن فرخنده کرد/ ز هوشنگ ماند این سده یادگار/ بسی باد چون او دگر شهریار/ کز آباد کردن جهان شاد کرد/ جهانی به نیکی ازو یاد کرد

آتش مقدس
در بسیاری دین ها، آتش تجلی یک خدا است. نیایش آتش اصل و ریشه هند و ارپایی دارد. در هند خدای آتش آگنی نام دارد که شباهت آن با واژه ایگنیس لاتینی به معنای آتش قابل توجه است. ایندرا خدای هندویی با ریشه آریایی ابتدا یک آذرخش – خدا بود.در یونان هسیتا ایزدبانوی آتش خانگی، هفائیستوس ایزد آتش و آتشفشان ها و هلیوس ایزد خورشید بوده است. در روم باستان وستا خدای آتش و در چین جورونگ روح آتش بوده است. در لیتوانی خدای آتش اگنیس سزونتا Ugnis Szventa نام داشت. در آشور و بابل آتش دو ایزد بزرگ داشت جیبیل فرزند آنو آسمان و نوسکو پیام آور بعل ایزد آسمان. در مصر آتش تطهیرکننده بود. ایزد نگهبان آتش نزد ایرانیان باستان آذر نام دارد که روز نهم هر ماه خورشیدی و ماه نهم هر سال خورشیدی به نام او است. اولین نشانه نیایش آتش در دوران تاریخی ایران مربوط به نقش برجسته کورانگون فارس متعلق به دوره ایلامی است، در این نقش برجسته پایه اشتعال آتش حجاری شده است.

انواع آتش در اوستا
انواع آتش در اوستا 7 گونه است:
1- اسپنیشته: آتش بهشتی(spenishta)
2- خورنه: آتش فر و شکوه(xvarana)
3- وازیشته: روشنایی ظاهری(vazishta)
4- وهوفراینه: حرارت طبیعی نشان دهنده حیات(vohofrayana)
5- اوروازیشته: حرارت موجود در گیاهان (urvazishta)
6- برزی سونگهه: حرارت نهان در سنگ و آب(berezisavangha)
7- آتر یا آذر: آتش عادی(atra)

انواع آتش در دین زرتشتی
در آیین زرتشتی آتشی که مانا بوده و از آن نگهداری می شده سه گونه بوده است:
1- آتش دادگاه: این آتش همان آتش آتشدان خانه ها بوده است، مراسم تقدیس نداشته و در صورتی که فرزندان زندگی جدیدی آغاز می کرده اند از این اجاق آتشی بر می داشته و به خانه جدید منتقل می کرده اند.
2- آتش آدران(آدریان، درمهر): این آتش از چهار آتش ترکیب می شده است، آتش اجاق فرماندار محل، آتش اجاق فرمانده نظامی محل، آتش اجاق قاضی محل، آتش اجاق کشاورز محل. ایجاد این آتش یک ماه طول می کشیده و با مراسم تقدیس همراه بوده است.
3- آتش بهرام(ورهرام): این آتش ترکیبی است از 15 آتش زمینی و یک آتش با منشا آسمانی(برق آسمان). آمده است که این آتش باید 1128 بار تطهیر می شده و مراسم تقدیس آن یک سال به طول می انجامیده است. 15 آتش زمینی عبارت بودند از: آتش آتشدان پادشاه/استاندار/فرماندار، فرمانده ارتش، پیشوای دین، درویش/صاحب دل، زرگر، کوزه گر، آجرساز، رنگرز، ضرابخانه، آهنگر، اسلحه ساز، نانوا، تقطیر، چوپان، مرده سوز و برق آسمان. اهمیت به سزایی داشته و خاموش شدن آن با خاموش شدن دین همراه شمرده می شده است. شاهان ساسانی پیش از تاجگذاری پیاده به مکانی که آتش ورهرام در آن نگهداری می شد می رفتند و در آن جا تاجگذاری می کردند.

سه آتشکده معروف
زرتشتیان آتش های سه گانه خویش را به اسطوره ها می رسانند و می گویند که سه آتش، در پشت گاو اساطیری سریشوک Srishok در دوره ی تهمورث نگهداری می شد.
در زیر نام آتشکده به پهلوی ، جایگاه، کوه نزدیک به آن و طبقه*ای که از آن استفاده می*کردند، آمده است:
آتش فرنبغ(Faranbag)، کاریان، کوه خورهمند، موبدان
آتش گشنسب(Gushnasp)، شیز، کوه اسنوند، جنگجویان
آتش برزین مهر(Burzenmihr)، ریوند، کوه ریوند(شمال غرب نیشابور)، کشاورزان

آتشکده های تاریخی دیگردر تاریخ از آتشکده های مشهور دیگری نیز یاد شده است که برخی از آن ها عبارتند از:
آتشکده باکو: در روستای سوراخانی حدود 15 کیلومتری باکو که گفته می شود از حدود 400 سال پیش از میلاد روشن بوده است. از سال 1975 میلادی آتش این آتشکده دوباره روشن شده است.
آتشکده بردسوره: در بخارا
آتشکده آذرشب: در بلخ، که آورده اند مکان گنج های افسانه ای گشتاسب بوده است.
آتشکده آذرنوش: در بلخ که فردوسی در شاهنامه آن را نوش آذر گفته و چنین سروده است: شهنشاه لهراسب در شهر بلخ/ بکشتند و شد روز ما تار و تلخ/ وز آن جا به نوش آذر اندر شدند/ رد و هیربد را همه سر زدند

آتشکده
در نوشیجان بین همدان و ملایر دو آتشگاه پیدا شده است که از دوره ی مادی باقی مانده است، ساختمان یکی از آن ها به گونه ای است که نشان می دهد از آن به صورت مخفیانه استفاده می شده است و دیگری صورتی علنی داشته است. در زمان هخامنشیان آتش در فضای باز و بر روی سکوی بلند شعله ور می شد. گیرشمن می نویسد:
"ما سه معبد متعلق به دوره هخامنشی می شناسیم، یکی در پاسارگاد که به امر کوروش ساخته شده، دیگری در نقش رستم در جبهه مقبره داریوش که شاید به دستور خود او بنا شده، و سومین در شوش، که ظاهرا متعلق به زمان اردشیر دوم است. هر یک از آن ها به شکل برجی مکعب و دارای یک اتاق است، که توسط پلکان به سوی آن می رفتند، و در این جا مغ آتش مقدس را نگهبانی می کرد. تشریفات دینی را در هوای آزاد انجام می دادند."
اما از قرن 4 میلادی و به ویژه در دوره ساسانیان با توسعه آیین زرتشت مقرر شد که نباید نور آفتاب بر آتش بتابد و با آب پاک باران خاموش نشود، آتش پس از آن زیر سایبان قرار گرفت و آن را چهارتاقی نامیدند. زرتشتیان بدون نزدیک شدن به آتش، آن را هنگام نیایش مشاهده می کردند. به این نکته باید توجه داشت که در برخی جاها آتش در تمام روزهای سال در آتشکده قرار نداشته است بلکه آن را در روستای نزدیک یا محل مناسبی روشن نگاه می داشته اند و برای اجرای مراسم آن را به آتشکده منتقل می کرده اند و پس از اجرای مراسم آن را به همان محل برمی گردانده اند. بنا به نوشته های پهلوی مراسم یسنا خوانی در آتشکده توسط 7 موبد انجام می گردید و یزش نام داشت.
آتشکده جز پرستشگاه، دادگاه، درمانگاه و آموزشگاه هم شمرده می شد و جز موبد یا مغ، طبیب، مدرس، منجم و سالنامه نگار هم در ساختمان های اطراف آن ساکن بودند.
ریچارد فرای می نویسد نویسندگان اسلامی از بسیاری آتشکده در سراسر ایران دچار شگفتی شدند. واگذاری یک آتشکده کاری بس پرثواب بوده و گاهی به نام وقف کننده نامیده می شده است و برای نگهداری زمین و ثروت زیاد بر آن وقف می شده است.
ساختمان آتشکده
آ.پوپ می نویسد:"نقشه و ساختار آتشکده های ساسانی چنان ساده و پر هیبت بود که تاثیر زیادی بر شرق و غرب داشت. در سرزمین های بودایی آتشکده به معبد بودایی شباهت یافت و در غرب کلیساهای قدیمی چنان به آتشکده شبیه بود که به تناوب مسیحیان و زرتشتیان از یک بنا استفاده می کردند. پذیرش معماری ساسانی از سوی مسیحیان باعث شد که همین نقشه آتشکده ساسانی در یک رشته از کلیساهای ارمنستان تکرار شود و در بالکان پخش شود. "
آتشکده از سه عنصر مشخص تشکیل شده است: یک پی بزرگ چهارگوش با چهار پایه، یک چهارگوش متحدالمرکز کوچک تر بر بالای این پی و گنبدی بر روی این چهار گوش واسطه.گچ بری تزئین اصلی به حساب می آمده و اندود ضخیمی دیوارهای ناهموار را می پوشانده است.
علی اکبر سرافراز ساختمان آتشکده ها را بر سه گروه می داند:
1- چهارتاقی: اساس این آتشکده ها عبارتند از فضای مربع شکلی که در چهارگوشه آن، چهار جرز بلند قرار گرفته است که به وسیله یک قوس اتصالی به هم مربوط می شوند مانند چهارتاقی های کازرون، جره، خیرآباد، نیاسر، جزیره خارک، نطنز، تنگ چک چک
2- چلیپا: اساس آن تقریبا همان معماری چهارتاقی است که جهت تحکیم بیشتر پایه جرز استفاده شده است مانند عبدل آباد بم، خرم دشت کاشان، بازه هور خراسان
3- دارای رواق: همان چهارتاقی یا چلیپا دارای رواق یا دالانی برای طواف در پیرامون خود مانند آذرگشنسب، آذربرزین مهر، قصر شیرین، فراش بند

آتش در زیارتگاه های زرتشتی
در برخی زیارتگاه های زرتشتی ممکن است آتش روشن باشد اما این مکان ها آتشکده شمرده نمی شوند و غالب آن ها نیز پس از دوره ساسانی ایجاد شده اند.مشهورترین زیارتگاه های زرتشتی عبارتند از:
پیر نارکی، پیر نارستانه، پیر سبز(چک چک)، پیر هریشت، پیربانو، ستی پیر، درب مهر کرمان، شاه ورهرام ایزد کرمان، شاه مهر ایزد کرمان

آتشکده و چهارتاقی های ثبت شده در فهرست میراث فرهنگی:
در زیر نام آتشکده، جایگاه، دوره و شماره ثبت آتشکده*ها و چهارتاقی*ها آمده است.
آغمیون استان آذربایجان شرقی، سراب، روستای آغمیون، ساسانی، 794
قاضی کندی استان آذربایجان شرقی، شهرستان هشترود، بخش مرکزی، روستای قاضی کندی، ساسانی، 12442
تخت سلیمان استان آذربایجان غربی، تکاب اشکانی،ساسانی، 308
قلعه کهنه استان اصفهان، کاشان، خرم دشت، ساسانی، 431
نیاسر استان اصفهان، کاشان، نیاسر، ساسانی، 316
کوشک استان اصفهان، نطنز، شرق مسجد جامع نطنز، ساسانی، 187
آتشگاه استان اصفهان، 7 کیلومتری غرب اصفهان، جاده نجف آباد- اصفهان، ساسانی، 380
چهارتاقی شیرکوه استان اصفهان، شهرستان نائین، دشت شیرکوه، روستای سیرو ،ساسانی، 7222
آتشکده ابیانه استان اصفهان، شهرستان نطنز، روستای ابیانه، محله میان ده ،ساسانی، 14981
چهارقاپی استان ایلام، بخش مرکزی، جنب روستای سرخ آباد ،قرون اول اسلامی، 2746
آتشکده سیاهگل استان ایلام، شهرستان ایوان، بخش زرنه، منطقه سیاهگل ،ساسانی، 2793
آتشکده سرابله استان ایلام، شهرستان شیروان و چردوال، بخش مرکزی، روستای هویشکان ،ساسانی، 7985
چهارتاقی مولاب استان ایلام، شهرستان آبدانان، 600 متری شرق و کنار روستای مولاب ،ساسانی، 8447
چهارتاقی کرکلک ورمیان استان ایلام، شهرستان شیروان و چرداول، بخش شیروان، بین دو روستای باباشمس و ورمیان اواخرتاریخی،قرون اولیه اسلامی، 9507
آتشکده کلم استان ایلام، شهرستان دره شهر، بخش بدره، روستای کلم ،اواخر تاریخی اسلامی، 9531
چهارتاقی قجر استان ایلام، بخش مرکزی، دهستان میش خاص، روستای قجر، ساسانی، 15602
چهارتاقی تاق گاورین استان ایلام، شهرستان شیروان و چرداول، بخش مرکزی، دهستان شباب، روستای تاق گاورین ،ساسانی، 16895
آتشکده چم نرگسی استان بوشهر، شهرستان دشتستان، منطقه پشتکوه، تنگ ارم ،ساسانی، 6508
تپه میلی استان تهران، شهرری ،ساسانی، 407
تخت رستم استان تهران، بخش مرکزی، شهرستان شهریار اشکانی، ساسانی، 289
چهارتاقی سیمین دشت استان تهران، شهرستان فیروزکوه، 3کیلومتری شمال غرب سیمین دشت، نزدیک روستای حصاربن ،قرن3و4ه.ق. ،4404
بازه هور استان خراسان رضوی، یک کیلومتری جنوب روستای رباط سفید ،ساسانی، 39
چهارتاقی سنگبر استان خراسان رضوی، شهرستان مشهد، بخش مرکزی، دهستان کنویست، 50 متری غرب روستای سنگبر ،تیموری، 11018
آتشکده آذربرزین مهر(چهارتاقی دیو) استان خراسان رضوی، 5 کیلومتری شمال غربی سبزوار، بخش داورزن، 7 کیلومتری روستای دیوند ،ساسانی، 4035
چهارتاقی میرمظفر استان خراسان رضوی، شهرستان سبزوار، بخش خوشاب، دهستان دره یام، روستای بابالنگر ،ساسانی، 11774
چهارتاقی قوژد استان خراسان رضوی، شهرستان گناباد، بخش مرکزی، دهستان حومه، روستای قوژد ،قاجاریه، 12923
مسجد سلیمان استان خوزستان، مسجد سلیمان اشکانی، ساسانی، 300
چهارتاقی بدر نشانده استان خوزستان، میدان نفت ،اشکانی، 372
دره شامی استان خوزستان، ایذه ،ساسانی، 49
چهارتاقی سیم بند استان خوزستان، 50 کیلومتری جاده مسجد سلیم ،ساسانی، 2292
آتشکده تشویر استان زنجان، 15 کیلومتری گیلوان، بخش طارم علیا ،ساسانی، 983
آتشکده پیرچم استان زنجان، بخش طارم علیا، شهرستان آب بر ،ساسانی، 984
آتشکده الزین استان زنجان، قریه الزین، بخش طارم علیا ،ساسانی، 985
کوه خواجه استان سیستان و بلوچستان، دریاچه هامون ،اشکانی، 54
کرکوی استان سیستان و بلوچستان، کرکوی ،ساسانی، 119
میل اژدها استان فارس، نورآباد ممسنی ،اشکانی، 356
فراش بند استان فارس، مغرب فیروزآباد، فراش بند ،ساسانی، 88
جره استان فارس، بین راه کازرون و فراش بند، دهستان جره ،ساسانی، 312
کازرون استان فارس، کازرون، روستای پل آبگینه ،ساسانی، 331
تنگ کرم استان فارس، شمال فسا، تنگ کرم ،ساسانی، 264
چهارتاقی(اکنون مسجد) استان فارس، ایزدخواست، ساسانی، 376
چهارتاقی رکن آباد استان فارس، پس از پلیس راه جاده شیراز- اصفهان، 150 متری سرچشمه آب رکن آباد، اسلامی، 10499
چهارتاقی سیمکان استان فارس، شهرستان جهرم، بخش سیمکان، روستای کرته، ساسانی، 6786
چهارتاقی کهنارو استان فارس، شهرستان فیروزآباد، بخش مرکزی، روستای شهید دستغیب، 220متری شرق پاسگاه، ساسانی، 7189
چهارتاقی زاغ استان فارس، شهرستان جهرم، بخش سیمکان، 500 متری شمال روستای زاغ، اسلامی، 7203
چهارتاقی ظالمی استان فارس، شهرستان لامرد، بخش علا مرودشت، روستای ظالمی، ساسانی، 9223
آتشکده آذرجو استان فارس، شهرستان داراب، بخش مرکزی، شمال روستای اوغلان غز، ساسانی، 15602
چهارتاقی قطب آباد استان فارس، بین راه قطب آباد به فسا، ساسانی، 988
چهارتاقی فیشور استان فارس، لار، روستای محلچه، ساسانی، 2369
چهارتاقی کرسیا 1 استان فارس، شهرستان داراب، 10 کیلومتری غرب داراب، روستای کرسیا، اسلامی 3390
چهارتاقی کرسیا 2 استان فارس، شهرستان داراب، 10 کیلومتری غرب داراب، روستای کرسیا، 3391
چهارتاقی اوباد استان فارس، 3392
چهارتاقی رباط(پیررباط) استان فارس، 3397
چهارتاقی نقاره خانه استان فارس، شهرستان فیروزآباد، 4 کیلومتری جاده فراشبند به دهرم، ساسانی، 3398
چهارتاقی رهنی استان فارس،شهرستان فیروزآباد، بخش فراشبند، ساسانی، 3401
چهارتاقی نودران استان فارس، فیروزآباد، بخش مرکزی، یک کیلومتری جنوب روستای نودران، 3402
چهارتاقی تل جنگی استان فارس، شهرستان فیروزآباد، 2 کیلومتری جاده خاکی فراشبند- آقاشهید، ساسانی، 3403
چهارتاقی دارالسلام استان فارس، شهرستان شیراز، بلوار سیویه، روبروی امامزاده ابراهیم، داخل قبرستان دارالسلام، قاجاریه، 4517
چهارتاقی کنارسیاه استان فارس، شهرستان فیروزآباد، بخش مرکزی، بعد از گردنه سلبکی، منطقه کنارسیاه، ساسانی، 4534
چهارتاقی حوزه علمیه استان فارس، شهرستان لارستان، بخش مرکزی، شهر قدیم لار، محله آردفروشان، کوچه روبروی مسجد حاج کاظم لاری، اسلامی، 12717
چهارتاق استان فارس، شهرستان مرودشت، بخش مرکزی، 30 کیلومتری شرق مرودشت، یک کیلومتری جنوب روستای چهارتاق، ساسانی، 13742
بقایای چهارتاقی تل جیران استان فارس، شهرستان فیروزآباد، بخش فراشبند، جنوب روستای کنارمالک، ساسانی، 13746
بقایای چهارتاقی علی وطنی استان فارس، شهرستان داراب، بخش رستاق، جاده رستاق به طرف پشتکوه، ساسانی، 14231
بقایای چهارتاقی منصورآباد استان فارس، شهرستان فراشبند، بخش مرکزی، دهستان نوجین، دو کیلومتر پس از روستای منصور آباد به طرف کازرون، ساسانی، 14235
بقایای چهارتاقی صحراپوش استان فارس، شهر داراب، قبرستان کهنه داراب، داخل فضای قبرستان، صفویه، 14242
بقایای چهارتاقی بادنجان استان فارس، شهرستان جهرم، بخش سیمکان، دهستان پشت پر، روستای بادنجان، صفویه، 14266
بقایای چهارتاقی قراول استان فارس، شهرستان جهرم، بخش سیمکان، دهستان پل بالا، جنوب روستای یرج، ساسانی، 15569
آتشکده نویس استان قم، بخش خلجستان، روستای نویس، ساسانی، 344
چهارتاقی کرمجگان استان قم، بخش کهک، شمال غرب روستای کرمجگان، شرق گورستان قدیمی، ساسانی، 8637
چهارتاقی خیرآباد استان کهگیلویه و بویراحمد، جاده جدید گچساران به دهدشت، خیرآباد علیا، ساسانی، 371
بردچله استان کهگیلویه و بویراحمد، شهرستان کهگیلویه، بخش چاروسا، روستای بردچله ،ساسانی، 8325
آتشکده کرمان استان کرمان، شهرستان کرمان، خیابان زریسف، خیابان برزو آمیغی ،پهلوی اول، 4190
آتشکده دولت خانه استان کرمان، شهرستان کرمان، خیابان صمصام، کوچه مهدیه ،صفویه، 6754
چهارتاقی نگار استان کرمان، شهرستان بردسیر، بخش مرکزی، 19 کیلومتری شمال دهستان نگار ،ساسانی، 15847
چهارتاقی چهارقاپو استان کرمانشاه ،ساسانی، 150
آتشکده شیان استان کرمانشاه، شهرستان اسلام آباد غرب، بخش مرکزی، دهستان شیان، 10ک م شرق اسلام آباد غرب، روستای شیان ،ساسانی، 14400
آتشکده میل میگه استان کرمانشاه، شهرستان اسلام آباد غرب، بخش مرکزی، دهستان حومه جنوبی، روستای سیاه سیاه میلگه باباخان ،ساسانی، 17064
چهارتاقی اوتاق استان لرستان،شهرستان پل دختر، دهستان جایدر، ا کیلومتری جنوب شرق روستای چال کال چوب تراش ،ساسانی، 18475
آتشکده آمل استان مازندران، در خرابه های شهر قدیم آمل(چاکسر) ،قرن 9 ه ق، 1060
آتشکده کوسان استان مازندران، شهرستان بهشهر، شمال غرب روستای آسیابسر ،اوایل اسلامی، 5410
چهارتاقی برزو استان مرکزی، اراک، سلطان آباد ،ساسانی، 344
آتشکوه استان مرکزی، دلیجان، 8 کیلومتری جنوب شرقی نیمور ،ساسانی، 311
چهارتاقی مکتب خانه استان هرمزگان، شهرستان قشم، جزیره هرمز ،صفویه، 10931
آتشکده زرتشتیان(یزدان) استان یزد، خیابان آیت اله کاشانی، کوچه آتشکده ،پهلوی اول، 2431
درب مهر کهن استان یزد، شهر یزد، خیابان سلمان، کوچه شهید مومنی نسب ،صفوی، 14837
درب مهرنوش استان یزد، شهر یزد، بلوار شهید عاصی، کوی گرمابه ستاره، جنب دبستان خسروی، پلاک 27 ،تیموری، 14882
آتشکده درمهر کوچه بیوک استان یزد، شهر یزد، محله کوچه بیوک ،قاجاریه، 9132
آتشکده سرده استان یزد، شهر تفت، محله سرده اواخر ،قاجاریه، 15066
چهاردری(چهارتاقی) استان یزد، شهرستان صدوق، شهر ندوشن، مجاور بقعه شیخ علی خاموش ،صفوی، 9121
درمهر اله آباد استان یزد، شهر زارچ، دهستان اله آباد ،قاجاریه، 9141
درمهر خرمشاه استان یزد، شهر یزد، محله خرمشاه، بلوار طالقانی ،قاجاریه، 9268
آتشکده و مدرسه مبارکه استان یزد، شهرستان تفت، جاده یزد- تفت، روستای مبارکه ،قاجاریه، 11654
بنای پرستشگاه زرتشتیان استان یزد، بلوار بسیج، کوچه جنب آب انبار رستم گیو ،پهلوی، 2926
چهارتاقی عقدا(سایاط) استان یزد، قریه عقدا کنار جاده نائین اواخر ،صفویه، 1381
چهارتاقی گورستان استان یزد، شهرستان اردکان، روستای ترک آباد،