(عبادت و نقش آن در سلامت روان)


با عبادت انسان همواره به یاد خداوند است و درهمه کار به او توکل می کند. با یاد خداوند قلبها آرامش می یابد وعبادت خدا، تاثیر مثبت بر بهداشت روانی می گذارد، چرا که فردی که عبادت می کند در زمان مواجهه با مسائل زندگی از بهترین یاری گر یعنی خداوند بزرگ که منبع بی نهایت رحمت است و کسی برتر از او نیست کمک می طلبد. او بهترین یار است و از احوال بندگانش آگاه است. یاد پروردگار در هر کاری به آن کار معنویت می بخشد و معنویت آرامش را به همراه می آورد.انسان با عبادت فردی تسلط بر خواهش های نفسانی رامی آموزد. غلبه بر نفس خود راه بزرگ غلبه بر بسیاری از مشکل ها است .


انجام دادن عبادت های جمعی نیز به همبستگی اجتماعی استحکام می بخشد. بنابراین عبادت های فردی و جمعی تاثیر زیادی بر از بین بردن استرس یا همان فشار روانی می گذارد.آن چه ذکر ان ضرورت دارد آن است که عبادت مومن فقط برای رها شدن از مشکل ها نیست بلکه چون عبادت را می داند و خداوند را شایسته نیایش می شناسد او رامی پرستد ودرپرتو این پرستش به آرامش می رسد


از جلوه های زیبای عبادت دعا است.


دعا وسیله ارتباط مستقیم ما با خداوند است. انسان به وسیله دعا نیازهای خود رابدون احساس سرزنش یا مورد قضاوت واقع شدن با خدا مطرح می کندآن هم با زبان خود و با گویش خود و با احساس خود. یعنی در دعا کردن نیاز به زبان خاصی نیست . نیاز به مکان خاصی نیست انسان می تواند درهرلحظه و درهر مکان خدای را بخواند و با او ارتباط برقرار کند.


با او که بر همه چیز داناست و بر هر کاری توانا." دیل کارنگی" معتقد است که بر اثر دعا و نیایش این احساس به ما دست می دهد که شریک غمی پیدا کرده ایم و تنها نیستیم. باور این که : " درکنار من بهترین یاور و شریک غم است" انسان را از اضطراب و نگرانی دور می کند.نکته بسیار مهمی که ذکر آن در اینجا ضرورت دارد این است که رفتن به مکان های مذهبی مثل مساجد و زیارت گاه ها و عبادت در این گونه مکان ها تاثیر به سزایی بر کسب آرامش و بهداشت روانی دارد.


اگرمی خواهید خود و فرزندانتان روح مذهبی داشته باشید از انس با اماکن مذهبی غافل نشوید یاد پروردگار در هر کاری به آن معنویت می بخشد و این معنویت است که آرامش را به ارمغان می آورد زیارت خود از جلوه های زیبای عبادت است. مومن با زیارت ضمن توجه به خداوند سبحان و استغفار و توبه به مقام والای پیشوایان دین احترام می گذاردوسعی می کند زندگی آنان راالگوی خویش قرار دهد. چرا که آنان با چنین زندگی سرشار از معنویت به آرامش رسیده اند.مومن در تمام امورش رضای خدا را در نظر می گیرد و به قول استاد شهید مرتضی مطهری در اسلام هر کاری را که انسان برای خداوند انجام دهد عبادت است.


« نقش عبادت و نیایش در بهداشت روان»


از آغاز حلول انسان در کره زمین تا حال حاضرنیاز مبرمی احساس می شده است چه بخاطر آرامش در مقابل استرسهای محیطی و چه درمان پاره ای از علائم مانند اضطراب ، افسردگی ، احساس گناه و وسواس و بیماریهای جسمی که انسان از منابع الهی- فلسفی –روانشناختی پزشکی و روانپزشکی چه بطور انفرادی و چه بطور دسته جمعی کمک بگیردر بسیاری از موارد در طول تاریخ هیچیک از این منابع وجود نداشته است یا لااقل برای انسان هیچ یک از این منابع شناخته شده نبوده است لکن تجمعاتی تشکیل می شد که طی مراسم ویژه ای در مکان ویژه ای و توسط افراد ویژه ای که به نحوی شاخص و برتر بوده اند انسانها توسلات خود را بطور با واسطه و گاهی بی واسطه نشان می داده اندحتی در عصر قبل از سنگ شواهدی در اینگونه موارد دسته جمعی در تاریخ آمده است که همیشه نتیجه آرامش افراد بوده و خود آرامش تشویقی برای تکرار این مراسم و در ارتباط با تکامل انسان شکل و مکان و نوع مراسم تغییر کرده است بطوریکه بعدها در ظهور مذاهب در کلیساها و مساجد و کنیسه ها و معابد این مراسم با اهداف الهی و در بسیاری موارد بدون واسطه نه تنها فقط آرامش ودرمان بلکه حصول به احساس ربانیت و تزکیه به عمل می آید


در طی این مراسم نوعی یکپارچگی با احساس همدردی عمومی باعث نزدیک شدن انسانها به یکدیگر و تقسیم شادیها و غصه ها بین همه و در نتیجه کاهش دردها که اغلب دردهای مشترک بوده اند می شده اند؛


بنا به نوشتار ویل دورانت در دوره های بی خدایی کره زمین انسان توسط نمادهایی از خداوند که باعث بقا و ادامه حیات انسان بود مانند خورشید – باد – باران – زمین – آتش و بالاخره بت که اغلب جنبه قداست داشته اند به عناون مرجع این تجمع تلقی می شده اند و نوعی آرامش خود جوشی بر همگان مستولی می شده است و این آرامش بطور مسری در عمق جسم و ذهن رسوخ کرده و گروهی را که مستعد بوده اند به حالت خلسه در می آورده است؛


گاه در طول تاریخ انسانی انتخاب می شد مثل آمون که با شمایی انسانی ادعاخدایی می کردکه قداست این شخص گاه به حدی بود که با نگاهی ملاتفتی ، کلامی و حالتی جمع را بطور یکپارچه به خود مشغول می کرده و در طی رابطه انسان دوستانه ای که هم حمایتی و هم محبت آمیز می نمود مردم را به آرامش زائد الوصفی می رساندند؛


خدایان اسطوره ای یونان – زئوس ، ونوس و بر حسب هر الهه ای که نماد خاص بوده اند مانند خدای باد ، خدای طوفان ، و زئوس خدای خدایان هر یک در روزی خاص مراسمی داشته اند که بطور جمعی با سازهای بادی و باسرود و طبل جماعت از صحرا بطرف دامنه کوه می رفتند و مراسم عبادی و قربانی ویژه این خدا را انجام می دادند.


مراسم اغلب شامل تجمعات انسانی همراه با حرکاتی موزون و مراسم وسرودهایی دسته جمعی همراه با استفاده از موادی مانند عود و دود و رنگ و سایرمواد معطر و پوششی ویژه بود که بعد از لحظات کوتاهی نوعی یکپارچگی و همدلی در اغلب جمعیت ایجاد می شد و این خود باعث تسکین و احساس شریک بودن در یک درد مشترک و حمایت جمعی احساسات لذتبخشی را بوجود می آورده است


کلیات این تجمعات به تدریج و به تکرار احساسات خلوص و شعف و سبکی در افراد بوجود می آورد و لااقل باعث می شد که گروه لحظاتی را از خود فارغ شده و به غیر خود بیاندیشد و نهایتا همه افراد به یک مرجع ثابت و مشخصی که بعدها اسمش خداونداست معطوف گردند احساس اینکه او حامی است و قادر و مهربان دردهای انسان را می فهمد و مرهم می گذارد بهترین عامل برای احساس آرامش است؛افرادی که در این مراسم شرکت می کرده اند چه کودکان و چه بزرگسالان و یا سالمندان ، زنان و یا مردان ، سالم و غیر سالم و نیازمند و غیر نیازمند همه نوع بوده اند و عظمت تجمعات به حدی بود که کم کم افرادی بی علاقه و بی توجه به جمع به این گروه می پیوستند و تجمعات انبوه تر می شد و به مرور شکل خاصی به خود گرفت چنانچه امروزه این مراسم در روز معین ساعت معین و در جای معینی برگزار می شود.مانند معابد و مساجد و کلیساها و کنیسه ها


زیارت کعبه برای مسلمانان و زیارت قدس عزیز و کلیساها مثل واتیکان و آتشکده ها و معابد بودایی و سایر مذاهب در حال حاضر جانشین تجمعات کوچکی است که در گذشته دور تشکیل شده بود


اغلب در تاریخ آمده است که بزرگان مذهبی و پیامبران مانند حضرت موسی (ع)و حضرت عیسی(ع) و حضرت محمد(ص)دربیشتر موارد در دامنه کوه تجمعاتی تشکیل می دادند که بعدها در مکانهای مشخصی تشکیل می شد؛


اغلب مردم شرکت کننده آراسته ، معطربا لباسهای ویژه و با خضوع و خشوع و وضو در این تجمعات شرکت می کردند و رهبر گروه از رفتار و متانت و وقار خاصی برخوردار بود که تمامی این ضروریات قداست و روحانیت این تجمعات را دو چندان می کرد


شواهد تاریخی ویل دورانت و آلبرت ماله و کتاب مقدس و مقدمه تاریخی کاپلان و انسان در مسیر زندگی دکتر مجد و تراژدی آفرینش دانته و تاریخ فلسفی هانری و چشم اندازهای اسطوره ای میرجاالیاده از تاریخ آغازی انسان در کره زمین این تجمعات در بیابان ، قله و دامنه کوه ها ، غارها ، جنگل و به ندرت کنار دریا تشکیل می شدکنار دریا برای انجام مراسم سجده در مقابل خورشید بعدها اماکن و به تدریج این اماکن به تزئیناتی آراسته شد ازجمله نقاشی مجسمه سازی ،صحنه، محراب ، دخمه، جایی برای غسل تعمید و غیره....


اغلب معابد با ملودی آرام موسیقی که با انواع سازهای سیمی و بادی وپوستی نواخته می شد تکمیل شده ودرحال حاضر ارگ و پیانودر کلیساها یادگارآن دوره است معابد از نظر معماری اغلب شامل سالنهای بزرگ با طاقهای منقوش پنجره های نزدیک سقف ویا(معمولا بیزانس) و گاه سقفهای گنبدی و در پاره ای موارد بدون سقف بوده اند؛


ورود و خروج عبادت کنندگان به معابد از قدیم دارای ساعات و روز معین بوده مثلا روزی که خورشید به زمین نزدیکتر است (اول تابستان ) یا خورشید از زمین دورتر است (اول زمستان ) ماه به شکل هلال است ؛ دریا آرام می گیرد ، طوفان و بادها آرام شده اند زلزله در حال انجام است و سیل آرام شده است . بطور معمول در مراسم عبادی چه در لحظات پیش بینی شده ااتفاقات طبیعی وچه در لحظات اختتام آنها انجام می شد .خسوف و کسوف از عوامل قدیمی آغاز عبادت بوده اند زیبایی و نقاشی و معماری مکانهای مقدس اصل اجتناب ناپذیراین معماری بوده است و سقف های بلند و پنجره های طویل ، آرایش دیوارها ، بکارگیری سنگ در کف معابد از ویژگی هایی است که هنوز هم پابرجاست و کلیساهای فیلادلفیا ، معابد هندوستان ،معابد سرخ پوستی و در استرالیا وکلیسای نتردام و واتیکان در حال حاضر به عنوان آثار و ابنیه تاریخی و میراث فرهنگی ، بقایای این ابنیه در همه جای دنیا وجود دارد و بسیاری در حال مرمت است چنانکه کهنگی این معابد به قداست آنها افزوده استمخصوصا" بیت المقدس مکه معظمه و مقابر اولیا)


استعمال مواد معطر ، عطر و گلاب و عود و سایر مواد چه بصورت مایعات و چه دودکردنی در کلیه معابد از قدیم تا حال حاضر متداولا" بکار می رفته است


شاید مجسمه سازی و آذینه و منبت کاری و معقرکاری ، کاشی کاری و نقاشی یادگار احترام و اهمیتی است که صاحبان هنر به معابد می داده اند و ترجیحا بهترین آثار هنری خود را در اینگونه مکانهاارائه می کردندازقبیل لئوناردو داوینچی میکل آنژ؛


غالبا این مکانها در لحظات معمولی در سکوت مطلق و در لحظات مراسم با سرود دسته جمعی و موزیک و گاهی حرکات موزون معابد آمریکا و هندوستان به عظمت این عبادتها افزوده اند در بسیاری از معابد نوعی سادگی و بی پیرایگی و عدم استفاده از هیچ هنری فقط بخاطرعظمت مراسم عبادی و یکپارچگی و احساسات مشترک گویای عظمت مراسم بوده است نیز دیده می شود؛


غالبا مکانهای مقدس با نشیمنگاه های ویژه ای از فرش تا نیمکت آراسته می شده اند و مسئولین روحانی مقابل مردم و گاه پشت به مردم و مقابل صلیب در مراسم دعا بر حسب موقعیت حضور پیدا می کرده اند


کلیه وسائل معبد مقدس از چلچراغها تا شمعدانها تا کتابهای مقدس و سایر اشیاء متبرکه مورد احترام مردم بوده و گاهی از اجناس پر ارزشی چون سنگ های قیمتی و طلا و نقره ساخته و پرداخته می شده اند و کمتر در طول تاریخ د ستبرد به اجناس متبرکه پیش آمده است


غالبا درمکانهای متبرکه وعبادی ،مقابر افراد خاص وگاهی افراد معمولی نیزبه چشم میخورد در عصر وحدانیت که حدودا هفت هزارسال از تاریخ آن می گذرد کلیه مکانهای متبرکه به فرمهای مشابه ساخته شده و معماری و تذهیب و تزئینات آن شبیه به هم بوده است ،غیرازخانه کعبه که ویژگی آن در سادگی ونوع معماری خاص آن بوده است


(تاثیرات مراسم عبادی به فرم دسته جمعی در بهداشت روانی)


گذشته از احساسات آرامشی که حاصل کلیه عبادات دسته جمعی است همدلی و هم داستانی نزدیک شدن انسانها به هم ، نوعی یکپارچگی به همراه آورده است که ناشی از آن نزدیک شدن به ذات الهی را تسهیل می کند این مجموعه بدون استثنا در کلیه موارد ، حالات خلسه ای را به جمع می بخشد که ناشی از فراموش کردن خود و توجه کردن به حق است و اختلالات جسمی و روانی را تسکین می دهد


در دو تحقیق که توسط مولف انجام شده ( نقش ایمان در آرامش روان ، خانم امینه امین آبادی ،73-1372 ) در مقایسه با دو گروه ،گروه معتقد و مذهبی با گروه ظاهرا غیر مذهبی تاثیرات معالجات روان پزشکی مخصوصا به صورت گروهی (گروه درمانی) بطور مشخصی متفاوت بوده است افراد معتقد مسیر درمانی را به کمک اعتقادات خود و با احساس پشیمانی از خداوند زودتر به نتیجه می رسانند یک شاهد مثال زنده در این رابطه ، سلامتی کامل اغلب مومنین و مومنان ، روحانیون و قشرهای مسئول و معتقد در راس مذاهب هستند


از نمازگزاران نماز جمعه تهران با پرسش نامه هایی در ارتباط با احساس آرامش قبل از ورود به این مکان عبادی و بعد از آن در حال بررسی است


چنانکه خداوند در مقابل کلیه راز و نیازها و اعترافات انسانها و شاید سایر موجودات فقط سکوت می کند درمانگران ، در کار درمانگری غیر دارویی خود با این روش ،همانند سازی کرده و کار درمانهای روانکاوی و گروه درمانی روانکاوانه را با شنیداری به سر می آورند


در درمانهای گروهی که تعدادی از جمعیت با اشتراکاتی در ساعاتی معین با حضور درمانگرانی معین به کار درمان می پردازند نیز حالات و احساساتی شبیه به کارهای عبادی ذکر شده و حادث می گردد ، که هم بخاطر احساس همدلی دسته جمعی و هم نظم و ترتیب و سکوت و شنیدار و گفتار که توامان با قوانین علمی-حکمتی است مخصوصا همراه با اعتقادات مذهبی توفیقاتی مشخص مشهود است و به نظر اینطور می رسد که اگر ما کلیه روابط درمانی را در رشته روانپزشکی مخصوصا و در کار درمان گروه درمانی با تاکید ، با کلیه ایمان و اعتقادات خود انجام دهیم شاید به مدل رفتارهای عبادی نزدیکتر باشیم و کار درمان مفیدتر باشد


تاثیرات اعتقادات بر حسب تاریخ ، روی آرامش روان انسان ،روی آرامش روان انسان و بهداشت روان ازطریق توسلات ،باورهای هر دوره و توام با اخلاص وبا قربانی دادن ،همدلی گروهی و یکپارچگی اعضاء و توجه خا ص به یک مبدا صورت می گرفته که در حال حاضر هر مذهبی مقیاس قبله خود و باهدف وحدانیت انجام می دهد . ودر این گروه کمتر مشکلات روانپزشکی دیده می شود اغلب آرامشی در دلها جاریست و مخصوصا با اعتقاد همه به روز حشر،امید و دلخوشی باعث تسلط بر مشکلات محیطی وبه ویژه تزکیه نفس وسلامت می شود


اولین همایش بین المللى نقش دین در بهداشت روان با حضور متخصصان, روان پزشکان و کارشناسان داخلى و خارجى از 27 تا 30 فروردین ماه در محل دانشگاه علوم پزشکى تهران برگزار شد


در این همایش که از سوى دانشگاه علوم پزشکى ایران, نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها, گروه روان پزشکى و انستیتوى روان پزشکى و برخى سازمان هاى ملى و بین المللى برگزار شد, سخنرانان پیرامون نقش دین, نگرش و اعتقادات دینى در پیشگیرى اولیه و ارتقإ بهداشت روان, مراسم دینى, عبادات و مکان هاى دینى در بهداشت روان, مقابله با استرس از طریق روش هاى دینى, روان شناسى دینى, ویژگى هاى اختصاصى و مشترک بهداشت روانى ادیان توحیدى, سخنرانى نمودند. در این همایش جمعا 130 مقاله به زبان هاى فارسى و انگلیسى ارایه شد


در این همایش ((دکتر عنبر حق)) استاد دانشگاه مالزى در سخنانى با عنوان ((روان شناسى و مذهب: دو رویکرد به بهداشت روان)) گفت: آیا مذهب و روان شناسى مى توانند با یکدیگر همکارى کنند تا نتایج بهترى براى انسان بدست آید؟ وى با اشاره به اهمیت و نقش مذهب در زندگى انسان ها, خاطرنشان کرد: روان شناسى در گذشته به مذهب توجه ویژه اى نکرده و به سادگى از کنار آن گذشته است, اما امروزه رویکردى به وجود آمده است که بین روان شناسى و مذهب ارتباط مستقیم برقرار مى کند


((دکتر عنبر حق)) که استاد دانشگاه در آمریکا نیز بوده است گفت: تحقیقات در امریکا نشان مى دهد که 20 درصد از بزرگسالان این کشور داراى اختلالات روانى قابل تشخیص هستند. و در این کشور سالانه 148 میلیارد دلار براى بهبود اختلالات روانى و رسیدن به بهداشت و روان هزینه مى شود


وى با اشاره به گسترش مذهب در بین کشورهاى مختلف جهان, افزود: تحقیقات در امریکاى شمالى نشان مى دهد که بیش از 90 درصد مردم خود را صاحب یک دین معرفى مى کنند و هر روز نیز در حال گسترش است. ایشان خاطر نشان کرد تحقیقات انجام شده نشان مى دهد که باید به مذهب به عنوان یک ارزش, بهاى بیش ترى داد, چرا که گرایش انسان به مذهب در حال افزایش است


وى افزود: هر چند روان شناسى علمى معتقد بوده است که درمان بیماران را باید از مسایل ارزشى دور نگه داشت, اما از سال 1987 تا 1993 میلادى بیش از 6 هزار مقاله ى علمى در خصوص نقش و اهمیت مذهب در درمان بیماران به چاپ رسیده است


دکتر عنبر حق گفت: براساس بررسى هاى انجام شده, تاثیر نگرش هاى گروهى در احساس عذاب وجدان بسیار موثر است و مذهب عاملى است که مى تواند در کاهش عذاب وجدان نقش فراوان داشته و به فرد آرامش بیش ترى بدهد


وى در عین حال افزود: تعصب در مذهبى بودن و افراط در اعمال مذهبى باعث مى شود آدمى فکر کند از قدرت زیادى برخوردار است و در نتیجه به انزوا کشیده خواهد شد


استاد سابق دانشگاه امریکا گفت: تحقیقات نشان مى دهد افراد خیلى مذهبى انسان هاى متعصبى هستند, اما کسانى که در این زمینه اعتدال دارند, تعصب مذهبى کمترى دارند. وى با اشاره به این که برخى صاحب نظران, روان شناسى مذهب را به عنوان یک عامل منفى در زندگى بشرى مى دانند, افزود: امروزه مشخص شده است که از طریق مذهب مى توان به بازسازى شناخت افراد از خود پرداخت و اختلالات روانى را در آنها درمان کرد


دکتر عنبر حق خاطر نشان کرد: مذاهب داراى مضامینى هستند که مى توانند در تکوین شخصیت افراد تاثیر گذار باشند. و اسلام تاکید فراوان دارد که سلامت روانى زمانى به وجود مىآید که انسان به ارشاد فطرى خودش توجه کند.


وى افزود: اصولا مذهب و سلامت روان, یک روى سکه اند و نظرات روان شناسى را نمى توان بدون توجه به مسایل متافیزیکى تحلیل کرد


(نقش مراسم و اماکن مذهبى در آرامش روان)


((دکتر میر محمد ولى مجد تیمورى)) استاد دانشگاه علوم پزشکى ایران و روان پزشک در سخنانى با عنوان ((مراسم مذهبى, عبادات و مکان هاى دینى در بهداشت روانى)) گفت: بسیارى از افراد عقاید افراطى و تفریطى در خصوص نقش مذهب در درمان بیمارىهاى روانى افراد دارند که این امر نمى تواند صحیح باشد, اما اگر پلى میان این دو زده شود و در مسیر اعتدال حرکت کند در این صورت مى توان به نتایج آن نیز امیدوار بود. وى افزود: به عنوان یک پزشک معتقدم نه دارو و نه اعتقادات هیچ کدام به تنهایى نمى توانند در افراد داراى اختلالات روانى موثر باشند, بلکه باید ابتدا دارو را مصرف کرد, سپس دعا را چاشنى آن قرار داد


دکتر تیمورى با اشاره به این که انسان هاى اولیه به دلیل ترس, به شکل گروهى زندگى مى کردند و براى احساس و ایجاد آرامش سرود مى خواندند افزود: مردم کره ى زمین اگرچه روزگارانى را بدون اعتقاد به خدا سپرى کرده اند, اما در آن زمان ها به قدرت هاى طبیعت; مانند خورشید و ماه اعتقاد فراوان داشتند


وى خاطرنشان کرد: تاریخ مدون مذهبى از زمانى شروع شد که وحدانیت آغاز شد و این زمانى بود که ابراهیم خلیل اقدام به شکستن بت ها کرد


استاد دانشگاه علوم پزشکى ایران در ادامه به تشریح مکان هاى مذهبى در طول تاریخ پرداخته و افزود: در گذشته هاى دور محل تجمع پیامبران, بیابان ها بوده است و به مرور زمان این مکان ها مسقف شده و محل عبادتى به نام معبد, کلیسا و مسجد شکل گرفته و آراسته شد


وى با اشاره به این که آراستگى محل عبادت تإثیر زیادى روى افراد دارد, افزود: آراستگى محل عبادت در عین حال سادگى, زیبایى خاصى را براى افراد فراهم مى کند, به گونه اى که آدمى با نگاه به این مکان ها احساس آرامش مى کند. و مردمى که درزمان هاى خاصى به عبادات مى پردازند آرامش خاصى را احساس مى کنند


وى با اشاره به انجام مراسم مذهبى به صورت جمعى, افزود: گروهى درمانى در افراد بیش تر موثر است, چراکه دردها مشترک است و انسان احساس برقرارى ارتباط با دیگران کرده و احساس تنها بودن نمى کند و بر این اساس مردم بنابر اعتقاد خود در روزهاى جمعه, شنبه و یکشنبه و با شرکت در مراسم مذهبى احساس آرامش مى کنند


دکتر تیمورى گفت: خداوند متعال نیاز به آراستگى محیطهاى مذهبى ندارد بلکه این انسان است که به آن نیاز دارد و با تلاش زیاد آنها را آراسته کرده است تا با دیدن آنها احساس آرامش کند همانگونه که وقتى به حرم امام رضا (ع) وارد مى شویم احساس آرامش مى کنیم


وى در پایان تاکید کرد: رنگ معمارى و حضور جمعیت در مکان هاى مذهبى, در میزان آرامش انسان تاثیر فراوان دارد; زیرا بر اساس تحقیقاتى که در خصوص رابطه ى بین نگرش مذهبى, مهارت هاى مقابله و سلامت روان بر روى 200 تن از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکى شهر کرد انجام شد; در این تحقیق مشخص گردید هرچه سن افراد بالاتر مى رود نگرش مذهبى آن ها نیز بیش تر مى شود.


ارزش هایى مانند: توکل و استعانت با 5/13 درصد, صبر کردن با 5/12 درصد, دعا کردن با 5/10 درصد, توسل به پیامبران و ائمه با 5/3 درصد و توسل به قرآن, نماز و مغفرت هر کدام با 5/2 درصد در رتبه هاى بعدى مقابله با استرس قرار داشتند


سید کمال صولتى محقق این طرح مى گوید: افرادى که سلامت روانى ندارند, همبستگى بین سلامت روان و نگرش مذهبى آنها 42 درصد بوده است, اما افرادى که داراى سلامت روانى هستند, همبستگى سلامت روانى آنها با نگرش مذهبى, 71 درصد بوده است.


(اعمال مذهبى و پیشگیرى از بیمارىهاى حاد قلبى)


((دکتر سید غفور موسوى)) روان پزشک و استاد دانشگاه اصفهان نیز در سخنانى در همایش بین المللى نقش دین در بهداشت روانى, گفت: بر اساس مطالعات انجام شده, بیمارىهاى حاد قلبى تحت تاثیر وضعیت روانى افراد است بگونه اى که هر چه فرد آرام تر باشد, وضعیت قلبى وى نیز بهتر است


وى حضور در مساجد و شرکت در جلسات قرآن را براى ایجاد آرامش در انسان بسیار ضرورى دانسته و گفت: در تحقیقاتى که بر روى یک صد نفر از بیماران مبتلا به حملات قلبى و گروه گواه انجام شد, مشخص گردید, کسانى که در مراسم مذهبى حضور پیدا مى کنند, 37 بار امکان ابتلإ آنها به حملات قلبى کمتر است


وى تإثیر حضور فرد در جمع مومنین را بسیار موثر و در احساس تنها بودن وى و احساس آرامش روانى فرد مفید دانست


استاد دانشگاه اصفهان گفت: آشنایى با معارف توحیدى موجب مى شود فرد در برابر مشکلات و اضطراب ها تصمیم گیرى بهترى داشته باشد. وى شرکت در مراسم و اجتماعات مذهبى را به عنوان یک استراتژى در پیشگیرى از ابتلإ به حملات قلبى براى انسان ها عنوان کرد


تامین نیازهاى روحى و معنوى بیمار))


((دکتر سلما یاکوب)) از انگلستان, در سخنانش با عنوان ((به سوى مدل یکپارچه ى روان درمانى, شامل معنویت و عوامل اجتماعى ـ سیاسى در زندگى مراجعان)), گفت: درمان هاى غربى فقط به یک جنبه ى زندگى انسان محدود مى شود و آن رفتار شناختى بر اساس رفتار و اقدامات فرد است و در این نوع درمان ابعاد معنوى انسان در نظر گرفته نمى شود


وى با بیان این که معنویت بندرت در روان شناسى بکار گرفته شده است, افزود: چه چیزى مى تواند به این سوال پاسخ دهد که از کجا آمده ایم, به کجا مى رویم, و پس از مرگ چه اتفاقى براى انسان خواهد افتاد؟


استاد دانشگاه هاى انگلستان گفت: طبیب اسلامى سعى مى کند به بیمار کمک کند تا آن بخش از نیازهاى روحى و معنوى را که بیمار به آنها نیاز دارد براى وى فراهم کند. وى با اشاره به که انسان قبل از تولد از نظر معنوى با خداوند رابطه اى داشته است خاطرنشان کرد: اعتقاد به این که هیچ چیز خارج از اراده ى خداوند اتفاق نخواهد افتاد و انسان ها نیز بر اساس اعمالشان در دنیاى پس از مرگ ارزیابى خواهند شد, براى بسیارى از بیماران روانى راه گشا است


دکتر یاکوب تاکید کرد: آموزش, کار و پول درآوردن بیش ترین وقت زندگى مردم را به خود اختصاص داده است و به انسان اجازه ى تفکر در خصوص ابعاد معنوى و این که هدف از خلقت او چه بوده است را به وى نمى دهد. وى با اشاره به نقش معنویت در کسب موفقیت در زندگى گفت: موفقیت انسان به قلب او بستگى دارد و باید تلاش کنیم به مرتبه ى بالاترى از خلوص قلبى از طریق ارتباط با خداوند و دعا کردن دست یابیم


استاد دانشگاه هاى انگلستان تصریح کرد: جنبه هاى معنوى مى تواند تمام زندگى بشر را تحت تاثیر قرار دهد و آرامش را در جوامع دینى بر افراد و قلب آنها حاکم کند


وى با بیان این که انسان معمولا وقتى با مشکل روبرو مى شود, به طرف خداوند مى رود, گفت: مشکلات زندگى که انسانها آنها را دوست ندارند, هدایایى هستند که براى افراد فرستاده شده است و خداوند نیز تاکید کرده است مى توانیم تسهیلاتى را براى کسانى که بسوى ما توجه کرده اند, فراهم کنیم.


دکتر یاکوب افزود: انسان بر اثر فشار, مانند الماس خالص شده و مشکلات نیز براى پاک کردن روحى وى است


وى گفت: در مدل اسلامى تکامل معنوى, بین غرایز طبیعى و نیازهاى معنوى وى تعادل برقرار مى شود که نباید بیش از حد بر هر کدام از آنها تکیه کرد.


استاد دانشگاه هاى انگلستان علت بروز برخى مشکلات روحى و روانى براى انسان را مشغله ى دنیوى زیاد و غفلت از عوامل معنوى دانست و تاکید کرد: مهم ترین ویژگى روان شناسى اسلامى این است که مى تواند با خدا رابطه برقرار کند, این شیوه هر چند که قدیمى است اما شیوه اى منسوخ براى هزاره ى جدید نیست


(سوگوارى مذهبى و کاهش تمایل به خودکشى)


((دکتر تراور گریفیت)) عضو کمیته ى برنامه ریزى بهداشت روانى در یکى از مناطق انگلستان, در سخنانى گفت: بر اساس تحقیقات انجام شده سوگوارى موثر, باعث از بین رفتن علاقه به خودکشى مى شود. وى افزود: مذهب احساس امیدوارى به زندگى انسان داده و نوید بخشیده شدن گناهان را به انسان مى دهد


دکتر گریفیت تاکید کرد: سوگوارى موثر مى تواند بر احساس عذاب وجدان غلبه کند, چیزى که دارو در مورد آن تاثیر چندانى ندارددر ادامه ى این همایش ((پروفسور دریس موساوى)) استاد دانشگاه مراکش در سخنانى با عنوان ((عبادت و سلامت روان)), گفت: بر اساس تحقیقات انجام شده هرگونه افراط و تفریط در انجام اعمال و مراسم مذهبى غیر قابل قبول است


وى با اشاره به این که اگر کسى بخواهد در زمینه ى عبادت تفریط کرده و از بقیه جلوتر باشد, شکست خواهد خورد, وى افزود: در تمام کارها و حتى عبادت باید اعتدال را رعایت کرد. دکتر موساوى گفت: بر اساس تحقیقات انجام شده کسانى که به انجام فرایض مذهبى مى پردازند, بسیار کمتر از کسانى که این اعمال را انجام نمى دهند دست به خودکشى مى زنند


وى خاطرنشان کرد: بر این اساس کسانى که تعهدات اجتماعى بالاترى نیز دارند کمتر دست به خود کشى مى زنند


(کم توجهى روان شناسى به مذهب)


((دکتر محمد ابهرى)) روان پزشک و استاد سابق دانشگاه علوم پزشکى ایران در گفت و گوى اختصاصى با نشریه ى پگاه حوزه در خصوص نقش دین در تإمین بهداشت روانى گفت: انسان داراى چهار بعد زیستى, روانى, اجتماعى و معنوى است که همه ى این عوامل بر روى یک دیگر تإثیر گذارند و همان گونه که عامل زیستى مى تواند در خصوص بقیه ى عوامل تاثیر گذار باشد, عامل و بعد معنوى نیز مى تواند سبب بهبود بیمارىهاى دیگر عوامل باشد


وى با بیان این که اغتشاش معنوى و یا سردرگمى در هدف مى تواند سبب بروز اختلال روانى در فرد شود, افزود: میزان اضطراب, افسردگى و خودکشى در میان کسانى که نمى توانند معنویت را براى خود معنا کنند, بیش تر از سایر افراد است


دکتر ابهرى گفت: افکار, هیجانات و آداب مذهبى از عوامل نگرش مذهبى هستند و اگر این سه عامل با یک دیگر هماهنگ باشند, مجموعه اى از زیبایى هاى معنوى براى فرد بوجود مىآید و موجب سلامت در بهداشت روانى او مى شود


وى افزود: با انجام مراسم مذهبى, خیرات و کارهاى نیک به انسان احساس تعالى و رضایت دست مى دهد و اگر متناسب با فرد و جامعه باشد به سلامت روانى افراد مى انجامد, این روان پزشک تاکید کرد: اگر مذهب با روحیات انسان متناسب نباشد, سبب پرخاشگرى, احساس طرد و گناه, افراط و تفریط در کارها و احساس سرخوردگى به وى دست مى دهد که مى تواند تصویر مذهب را مخدوش کند. وى با اشاره به تجاربش در زمینه ى درمان مبتلایان به بیمارى روانى, افزود: انسان عاقل خود را مسوول اعمالش مى داند و مذاهبى که سرنوشت بشر را در دست تقدیر مى دانند, باعث تزلزل شخصیت افراد و احساس سرخوردگى در آنها مى شود


استاد سابق دانشگاه علوم پزشکى ایران با اشاره به این که روان شناسى هیچ گاه نقش مذهب را بطور کامل رد نکرده است افزود: در دنیاى امروز داشتن معنا و مفهوم براى زندگى بیش از پیش روشن شده است و بر همین اساس نگرش مذهبى در روان شناسى مورد توجه بیش تر قرار گرفته است


وى علت کم توجهى روان شناسى به مذهب را استفاده از ابزار تجربى در علم روان شناسى و فراهم بودن امکان فرضیه و آزمون سازى در مسایل جسمى و فیزیولوژى نسبت به مسایل شناختى و فلسفى دانست و خاطر نشان کرد: دانشمندان در گذشته به مسایلى گرایش داشتند که قابل کمیت سازى باشد و این براى پاسخ به معناى زندگى انسان کافى نبوددکتر ابهرى با اشاره به این که دیدگاه هاى مادى گرایانه در قرون گذشته از قدرت زیادى برخوردار بودند, افزود: امروزه دیدگاه هاى صرفا مادى دیدگاهى تک بعدى شناخته مى شوند که از جامعیت کافى برخوردار نیستند


وى در پاسخ به این سوال که چرا امروزه روان شناسى اسلامى از جایگاه قابل قبولى برخوردار نیست, گفت: در خصوص روان شناسى در مسایل اسلامى کم کار شده است و افرادى که روى آنها تحقیقاتى صورت گرفته است به مخاطبان; یعنى مردم معرفى نشده و بایگانى شده اند.


این روان پزشک با تاکید بر ضرورت تحقیقات بیش تر در خصوص روان شناسى اسلامى گفت: به روش هاى درمانى در اسلام ـ مثلا در خصوص وسواس ـ توجه کافى نشده است و در این خصوص سعى کرده ایم تا از دیدگاه هاى وارداتى و عاریتى استفاده کنیم


وى با اشاره به عدم همبستگى بین افراد جامعه از لحاظ گرایش به مذهب و اعتقادات دینى, خاطر نشان کرد: علت عدم تمایل و اعتقاد برخى به روش هاى درمانى مذهبى, شناخت کم آنها نسبت به روش هاى درمانى اسلامى است استاد سابق دانشگاه علوم پزشکى ایران گفت: هر چند که ممکن است برخى ظاهرا مسلمان باشند, اما به روش هاى درمان اسلامى اعتقاد کافى ندارند و عده اى نیز به رغم اعتقاد به روش هاى درمان اسلامى, در مثمر ثمر بودن این روش ها تردید دارندوى تاکید کرد که روش هاى روان درمانى اسلامى باید به صورت کلاسیک تدوین شود و در دانشگاه ها مورد تدریس قرار گیرد


دکتر ابهرى با اشاره به احساس مسئولیت اجتماعى در حوزه هاى علمیه, براى اصلاح ناهنجارىهاى جامعه گفت: روحانیون باید بدون دعوت دیگران وارد تحقیقات در خصوص مسایل علمى شوند و آنها را با زبان قابل فهم به مردم منتقل کنند